Podoba Ci się dlaucznia.pl? Możesz kupić dostęp na rok już od 9,35 zł za jeden przedmiot

Płyty litosfery

Litosfera tylko z pozoru jest jednolita i nieruchoma. W rzeczywistości przypomina puzzle. Składa się z fragmentów czyli płyt. Jest 7 dużych płyt i kilkanaście mniejszych. Płyty litosfery dzielą się na:

  1. oceaniczne,
  2. kontynentalne.

Ruchy płyt litosfery

Płyty litosfery są w nieustannym ruchu. Niektóre przesuwają się nawet o kilkanaście cm rocznie.

Płyty mogą się:

  • rozsuwać,
  • zderzać,
  • przesuwać względem siebie.
Ruchy płyt litosfery są przyczyną wielu procesów wewnętrznych (endogenicznych).

Przyczyny ruchu płyt litosfery – prądy konwekcyjne

Przyczyną ruchu płyt litosfery są prądy konwekcyjne. Co to jest?

Prądy konwekcyjne do ruchy magmy w płaszczu Ziemi.

Jak przebiegają prądy konwekcyjne?

  1. Najgorętszą częścią Ziemi jest jądro. Jego temperatura wynosi od 4500°C do 6000°C.
  2. Ciepło z jądra przenika do płaszcza Ziemi i sprawia, że magma w płaszczu Ziemi ma różną temperaturę.
  3. Magma bliżej jądra jest cieplejsza niż magma bliżej skorupy ziemskiej.
  4. Różnica temperatury magmy sprawia, że cieplejsza magma wędruje od strony jądra w kierunku skorupy ziemskiej.
  5. Bliżej skorupy ziemskiej, czyli na mniejszej głębokości, magma się ochładza i opada z powrotem w głąb Ziemi, w stronę jądra.
  6. Bliżej jądra Ziemi magma znowu się ogrzewa i ponownie wędruje w kierunku skorupy ziemskiej, potem znowu opada i tak bez końca. Krótko mówiąc, magma zatacza kręgi, które można narysować na przekroju Ziemi.
Prądy konwekcyjne GIF. Prądy konwekcyjne w płaszczu Ziemi.

Co się dzieje na granicach płyt litosfery?

Na granicach płyt litosfery, gdzie płyty się ze sobą stykają, mogą zachodzić różne procesy geologiczne.

Z tego powodu strefy styku płyt można podzielić na 2 rodzaje: 

  1. strefy ryftów,
  2. strefy subdukcji.
Strefy subdukcji i strefa ryftów Grafika. Strefy subdukcji i strefa ryftów na granicach płyt litosfery.

1. Strefy ryftów

Strefy ryftów to miejsca, gdzie litosfera jest rozrywana na dwie płyty.

Przyczyna → strumienie magmy wędrujące z głębi Ziemi docierają płycej, do litosfery, gdzie się rozdzielają i płyną na boki.

  • Miejsca rozrywania litosfery są widoczne na powierzchni ziemi jako wąskie i długie pęknięcia, czyli ryfty.
  • Ryfty są na tyle głębokie, że wypływa nimi magma z płaszcza Ziemi.
  • Na powierzchni magma zmienia się w lawę, która krzepnie i tworzy nową skorupę ziemską.
  • Nowa skorupa ziemska rozpycha płyty litosfery.
  • W środkowej części ryftu wypływają kolejne porcje lawy, z których powstają następne fragmenty nowej skorupy ziemskiej.

Skutek → po obu stronach pęknięcia/ryftu tworzą się z lawy podmorskie wzniesienia – grzbiety śródoceaniczne.

Przykład: Grzbiet Śródatlantycki (w tym Islandia).

Strefa ryftu Strefa ryftu
Strefa ryftu

2. Strefy subdukcji

Strefy subdukcji  to miejsca, gdzie jedna płyta litosfery (płyta oceaniczna) podsuwa się pod drugą płytę (płytę kontynentalną).

Przyczyna → strumienie magmy opadają w głąb płaszcza Ziemi i wciągają płytę oceaniczną coraz głębiej. Płyta oceaniczna zbudowana z twardych skał w głębi płaszcza topnieje, a twarde skały zamieniają się w magmę.

Skutek → na powierzchni ziemi powstają:

Przykład: Rów Atakamski + Andy u zachodnich wybrzeży Ameryki Płd.

Strefa subdukcji Strefa subdukcji
Strefa subdukcji
Lubisz naukę z dlaucznia.pl? Odbierz swój rabat na dostęp nielimitowany i korzystaj ze wszystkich przedmiotów za jedyne
9.35 -15%
9,35 zł/przedmiot
Cena za całość: 84,15 zł
Podoba Ci się dlaucznia.pl? Możesz kupić dostęp na rok już od 9,35 zł za jeden przedmiot