Mapa i jej elementy. Skala mapy

Co to jest mapa?

Elementy mapy

Mapa składa się z 4 głównych elementów. Są to:

1. treść mapy → informacje dotyczące np. ukształtowania powierzchni, sieci wodnej czy rozmieszczenia miejscowości,
2. legenda → objaśnienia wszystkich sygnaturużytych na mapie,
3. siatka kartograficzna → układ południków i równoleżników, który umożliwia wyznaczanie współrzędnych geograficznych dowolnych obiektów,
4. skala → informacja o stopniu pomniejszenia obrazu powierzchni Ziemi przedstawionego na mapie.

Co to jest skala mapy?

• Skala mapy informuje o tym, ile razy został pomniejszony zaprezentowany na mapie fragment powierzchni Ziemi.
• Przykładowo zapis 1:100 000 oznacza, że odległość na mapie została pomniejszona 100 000 razy w stosunku do odległości w terenie.
• Można też powiedzieć, że 1 cm na mapie odpowiada 100 000 cm w terenie.

Rodzaje skali

Skala liczbowa – jak ją czytać?

Skalę liczbową można zapisać na 2 sposoby:

• jako dzielenie, np. 1 : 300 000 (czyt.: jeden do trzystu tysięcy),
• za pomocą ułamka zwykłego, np:

Z zapisu ułamka wynika, że im większa liczba znajduje się w mianowniku, tym mniejsza jest skala mapy. 

Dlatego np. skala 1:300 000 jest mniejsza niż skala 1:30 000.

To dlatego, że \frac{{1}}{{300000\space }} 1300000 \lt < \frac{{1}}{{30000}} 130000 .

Od czego zależy szczegółowość mapy?

Skala jest wyznacznikiem szczegółowości mapy.

Przekształcanie skali mapy 

Rodzaje skal można przekształcać (przeliczać) z jednego na drugi.

Przykład
Przedstaw skalę 1:1 000 000 w postaci mianowanej oraz w formie podziałki liniowej.

Krok 1. Odczytaj skalę liczbową.
Zapis 1:1 000 000 oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada 1 000 000 cm w terenie.

Krok 2. Zamień wartość podaną w cm na km, a następnie zapisz skalę mianowaną.

1 000 000 cm = 10 000 m
10 000 m = 10 km

Skala mianowana ma zatem postać:
1 cm – 10 km.

To oznacza, że 1 cm na mapie odpowiada odległości 10 km w terenie.

Krok 3. Narysuj linię i zaznacz na niej jednocentymetrowe odcinki (pięć lub więcej).
Odcinek pierwszy od lewej (odcinek wsteczny podziałki liniowej) podziel na 10 jednomilimetrowych części.

Krok 4. Opisz linię w sposób, który wynika ze skali mianowanej: 1 cm – 10 km. W ten sposób uzyskasz podziałkę liniową.

Obliczenia z użyciem skali

Przykład

Oblicz na podstawie mapy odległość w terenie, w linii prostej między Bełchatowem a Żyrardowem.

Krok 1. Zamień skalę liczbową na skalę mianowaną.

1 cm – 2 500 000 cm
1 cm – 25 000 m,
1 cm – 25 km

Zatem odległość 1 cm na mapie odpowiada odległości 25 km w terenie.

Krok 2. Zmierz linijką na mapie odległość między Bełchatowem a Żyrardowem.

  Uwaga. Nie mierz linijką długości odcinków na mapie wyświetlanej na ekranie komputera lub na smartfonie, ponieważ na nich skala liczbowa nie dostosowuje się wraz z powiększaniem lub pomniejszaniem mapy.

Odległość na mapie wynosi 4,2 cm.

Krok 3. Pomnóż zmierzoną długość odcinka przez wartość skali mianowanej.

4,2 ∙ 25 km = 105 km

Odpowiedź: Odległość w terenie, w linii prostej między Bełchatowem a Żyrardowem wynosi 105 km.