Jak wybrać szkołę średnią – szkoła branżowa, technikum czy liceum?

Uczeń kończący ósmą klasę musi zdecydować, jaką wybrać szkołę ponadpodstawową. Może zdecydować się na liceum, technikum lub szkołę branżową pierwszego stopnia. Choć czeka go jeszcze wiele lat nauki, już teraz podejmuje ważne decyzje, mające wpływ na całą przyszłość. Jak zatem mądrze wybrać szkołę średnią?

Zwykle myślenie o wyborze szkoły średniej zaczyna się długo przed końcem ósmej klasy. Decyzja zależy od wielu spraw: zainteresowań ucznia, uzdolnień, ambicji, marzeń, wiary we własne siły, a także od dotychczasowych wyników w nauce. Jednak nawet ci uczniowie, którzy już się wstępnie zdecydowali, powinni dobrze poznać całą ofertę edukacyjną.

Od 2019 roku uczniowie po ósmej klasie mogą kontynuować naukę w czteroletnim liceum, pięcioletnim technikum lub trzyletniej szkole branżowej pierwszego stopnia.
Nauka w liceum i technikum kończy się egzaminem maturalnym i uzyskaniem wykształcenia średniego. Edukację w technikum wieńczy także zdanie egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w danym zawodzie. Szkołę branżową pierwszego stopnia także należy zakończyć zdaniem egzaminu zawodowego. Absolwent szkoły branżowej pierwszego stopnia może dalej kształcić się w dwuletniej szkole branżowej drugiego stopnia i przystąpić do egzaminu maturalnego. Po ukończeniu liceum, technikum lub szkoły branżowej drugiego stopnia można uczyć się dalej w szkołach policealnych lub na studiach wyższych.
Niezależnie od tego, czy wybierze liceum, technikum czy szkołę branżową, uczeń ma szansę zdobyć średnie, a potem także wyższe wykształcenie, ale w przypadku szkół przygotowujących do konkretnego zawodu droga do matury trwa o rok dłużej.

Wybierając naukę w ogólnokształcącej szkole ponadpodstawowej, uczeń musi zdecydować, jaki profil klasy go interesuje. Typowe profile w liceum to humanistyczny, matematyczno-fizyczny, biologiczno-chemiczny, jednak zdarzają się także zupełnie inne połączenia, np. klasa matematyczno-geograficzna. Są także klasy artystyczne, dziennikarskie, społeczne, klasyczne, informatyczne, językowe. Zgodnie z nową podstawą programową przedmiotami w zakresie rozszerzonym mogą być język polski, wiedza o społeczeństwie, historia muzyki, historia sztuki, język łaciński i kultura antyczna, filozofia (po osiem godzin tygodniowo) a także język obcy nowożytny, historia, geografia, biologia, chemia, fizyka, matematyka oraz informatyka (po sześć godzin tygodniowo). Wraz z profilem klasy wybiera się jednocześnie przedmioty rozszerzone.
Po liceum uczniowie będą zdawać maturę z przedmiotów obowiązkowych (język polski, matematyka, język obcy) i z wybranego przedmiotu dodatkowego. Żeby dobrze przygotować się do matury, należy uczyć się tego przedmiotu w zakresie rozszerzonym.
Warto pamiętać, że wyniki z egzaminu maturalnego będą się liczyły w czasie rekrutacji na studia. To znaczy, że kandydat do szkoły średniej, wybierając profil klasy (a więc przedmioty rozszerzone), powinien wiedzieć, choćby w przybliżeniu, jaki kierunek studiów go interesuje. Oczywiście trudno ze stuprocentową pewnością planować swoją karierę zawodową, gdy ma się czternaście lat i wybiera profil klasy. Ale warto dobrze przemyśleć swoją decyzję i sprawdzić, które przedmioty maturalne są punktowane przy naborze na różne rozważane kierunki studiów.

Żeby dostać się do wymarzonej klasy w liceum, trzeba zebrać odpowiednią liczbę punktów rekrutacyjnych, m.in. za oceny na świadectwie i za wyniki egzaminu ósmoklasisty. Przykładowo: uczeń chcący się dostać do klasy biologiczno-chemicznej w większości szkół będzie miał przeliczone punkty za ocenę z biologii, a ten startujący do klasy humanistycznej – z historii. Trochę jest więc tak, że na wybór profilu liceum mają wpływ dotychczasowe oceny ucznia ze szkoły podstawowej. Ale trzeba pamiętać, że wybór profilu w szkole średniej to ważna decyzja wpływająca na przyszłość zawodową. Lepiej więc nie wybierać klasy matematyczno-fizycznej tylko dlatego, że w ósmej klasie udało się zdobyć na koniec piątkę z fizyki. Oprócz tego trzeba też po prostu interesować się naukami ścisłymi i dobrze czuć się z myślą o wykonywaniu w przyszłości zawodu technicznego lub z myślą o pracy naukowej w dziedzinach fizyki i matematyki.
Warto wiedzieć, że do niektórych klas (czyli tzw. oddziałów) w liceach obowiązują dodatkowe egzaminy. Chodzi np. o klasy o profilu sportowym (wtedy kandydaci muszą przejść test sprawności fizycznej), oddziały dwujęzyczne (miejsce w nich czeka na osoby, które pomyślnie zdadzą sprawdziany kompetencji i predyspozycji językowych) czy artystyczne (do nich obowiązują egzaminy z uzdolnień kierunkowych). Dokładne daty takich egzaminów wyznaczają dyrektorzy szkół, trzeba więc śledzić informacje na stronie wybranej szkoły.

Kandydaci do szkół przygotowujących do zawodu muszą zdecydować, jaki kierunek technikum lub szkoły branżowej wybrać. Oczywiście bardzo ważne są osobiste zainteresowania, uzdolnienia i marzenia. Jeśli ktoś od dziecka chciał być fryzjerem, ma prosty wybór: wybiera technikum fryzjerskie lub szkołę branżową przygotowującą do tego zawodu. Ale ci mniej zdecydowani powinni przed podjęciem decyzji zorientować się, jacy pracownicy są najbardziej poszukiwani zarówno w skali całego kraju, jak i w swoim województwie. Od trzech lat, co roku w lutym, Ministerstwo Edukacji Narodowej publikuje listy zawodów, na które przewiduje się największe zapotrzebowanie. W roku 2022 prognozuje się zwiększone zapotrzebowanie na specjalistów z zakresu budownictwa. Wśród zawodów o dużym znaczeniu dla państwa wymieniono takie, jak: automatyk, betoniarz-zbrojarz, cieśla, dekarz, elektromechanik, elektryk, kierowca mechanik, mechanik-monter maszyn i urządzeń, mechatronik, monter konstrukcji budowlanych, monter nawierzchni kolejowej, monter stolarki budowlanej, operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, operator maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych, operator obrabiarek skrawających, ślusarz, technik automatyk, technik automatyk sterowania ruchem kolejowym, technik budowy dróg, technik dekarstwa, technik elektroenergetyk transportu szynowego, technik elektryk, technik energetyk, technik mechanik, technik mechatronik, technik programista, technik robotyk, technik spawalnictwa, technik montażu i automatyki stolarki budowlanej, technik transportu kolejowego.
Dobra przyszłość rysuje się dla uczniów z zainteresowaniami technicznymi i informatycznymi. Ale w wielu województwach poszukiwani są także np. cukiernicy, piekarze, opiekunowie osób starszych i niepełnosprawnych, opiekunowie dzieci, technicy weterynaryjni, ortopedyczni, krawcy, technolodzy żywności czy optometryści.

Kandydaci do szkół średnich mogą próbować się dostać do kilku szkół (zwykle do trzech – więcej informacji na ten temat tutaj), a w nich do nieograniczonej liczby klas. Zanim ułożysz swoją listę wymarzonych klas, sprawdź i zastanów się:

1. Nauka których przedmiotów sprawia ci przyjemność?

2. W jakiego rodzaju pracy widzisz się w przyszłości?

3. Czy chcesz mieć wyższe wykształcenie?

4. Czy wybór szkoły to spełnienie twoich własnych marzeń, czy raczej oczekiwań rodziców (dobrze jest brać pod uwagę opinie i rady bliskich osób, ale też własne odczucia)?

5. Jak daleko jest do wybranej przez ciebie szkoły? Jaki masz do niej dojazd? Jaką ma opinię? Jaki tam panuje klimat? Co mówią o niej znajomi?

6. Co zrobisz, jeśli nie dostaniesz się do wymarzonej klasy?

Udzielenie szczerych odpowiedzi na te pytania oraz zgromadzenie jak największej ilości informacji o konkretnych rozważanych przez ciebie szkołach pozwolą ci wybrać najlepszą opcję.